Algemeen
- Niet alles in het leven gaat over waarden; je hebt gewone vragen/problemen/keuzes en je hebt ze op moreel vlak. ‘Hoe laat eten we vanavond’ is zo’n gewone vraag die niet meer speelt zodra je het tijdstip weet. ‘Wát eten we’, kan over de informatie gaan, maar ook over de zoektocht naar vlees of vegetarisch, onbespoten etc. In dat geval komen er waarden bij kijken. De vraag blijft terugkomen
- Dit soort vragen en dilemma’s komen dagelijks voor maar we zijn ons er vaak niet meer van bewust dat we ze parkeren. Bij waarden gaat het dus vaak om bewustzijn zodat je weet wat je wilt kiezen, daarvoor gaat en volhoudt
- Je waardenkompas zijn de twee, drie of vier belangrijkste waarden voor jou. Daaraan kun je je beslissingen vooraf of achteraf toetsen.
Kenmerken waarden (en normen)
- Een waarde is een ‘achterliggend principe’. Geld is bijvoorbeeld een middel, de waarde is welvaart
- Normen zijn de (gedrags)regels die we zouden moeten volgen om een waarde te bereiken, zoals niet roken leidt naar gezondheid en niet bellen in het verkeer naar veiligheid. Er zijn tientallen regels die naar een waarde leiden en we verschillen daarover ook vaak van mening
- Je noemt iets een waarde als het universeel en omkeerbaar Dat betekent ook dat je voorbij de landsgrenzen heen moet kijken, en moet proberen vanuit de toekomst naar deze tijd te kijken. Ook als je iets wel wilt ontvangen of er gebruik van wilt maken (respect, vrijheid), maar niet wilt geven, gaat het niet om een principe maar om eigenbelang. Let wel, vaak daar is niks mis mee, maar dan draait het niet om een waarde
- Waarden zijn daarom dus geworteld in de samenleving
- Bijzonder genoeg vinden mensen elkaar als ze het over waarden hebben, ook al streven ze verschillende waarden na. Ik heb er bijvoorbeeld niets op tegen dat iemand strijdt voor rechtvaardigheid, want dat komt ook mij ten goede. En zo vinden mensen het van mij niet verkeerd als ik me inzet voor bijvoorbeeld het milieu, empowerment of veiligheid. Doordat we er eigenlijk allemaal hetzelfde over denken, komen we aan de universele rechten van de mens.
Verder belangrijk
- Een waarde streef je na, het is iets waaraan je zelf trouw wil blijven, nooit iets dat een ander je oplegt. Let op: het gebruikmaken van een waarde (consumeren), bijvoorbeeld van vrijheid, is dus iets heel anders dan het nastreven daarvan. Dat kóst vaak (moeite, tijd, energie). En tegelijkertijd levert het je iets op als jezelf recht in de spiegel kunnen kijken, of voelen dat je een zinvol leven hebt
- Een dubbele fout die vaak wordt gemaakt is dat je een ander wijst op een waarde van jezelf (het wijzende vingertje: jij moet dit of dat doen) terwijl je er zelf nota bene niet eens aan voldoet (‘he, eikel, heb eens wat respect’ naar iemand roepen)
- Als opvoeder is het belangrijk dat je je eigen waarden kent. Houd er dan wel rekening mee dat je kind, leerling of pupil eigen waarden Je geeft alleen het voorbeeld dat je standvastig vasthoudt aan wat je echt goed en rechtvaardig vindt.
Achterliggende info
- Bij waarden kun je resultaatgericht kijken (hoeveel mensen hebben het meeste profijt hiervan) of je kunt uitgaan van beginselen (morele houding) en daarnaast kun je vooral deugden (bijvoorbeeld bescheidenheid) in je morele kompas hebben zitten
- Een waarde bereik je nooit maar is een soort punt op de horizon dat met je meeloopt. Vergelijk het met rechtvaardigheid: je kunt dat niet afvinken en zeggen: ziezo, dat is klaar. Je kunt er wel ‘dichterbij’ komen. En als je terugkijkt zie je wat je allemaal hebt bereikt
- Deze waarden kun je niet zozeer op een rationele manier vinden, maar eerder via een schilderij dat je raakt, een verhaal of gesprek of wat goed voelde als je je geweten liet spreken.
Realiseer je dit:
- Als je je eigen waarden kent, is dat een heel goede manier om uit te drukken wie je bent, een soort kern van je identiteit, van waarin je gelooft
- Als je wacht om die waarden te leren kennen en ze uit te dragen, mis je de kans om jezelf te leren kennen dus worden je keuzes minder juist of doeltreffend. Je hebt minder verbinding met anderen.
Op de vraag van je (klein)kinderen of vrienden: Wat heb jij gedaan voor de goede samenleving? blijf je wellicht lang het antwoord schuldig; je hebt bovendien meer mogelijkheden iets te betekenen als je begint met je waarden nastreven tijdens je werkzame leven dan pas daarna
- Het werken aan je waarden en de inzet voor ‘allemaal’ verhoogt je geluk, zo blijkt telkens weer uit onderzoek. Het geeft je een zinvol leven en het maakt dat je een goed voorbeeld bent voor anderen.
Doen!
- Het maken van de juiste keuzes en doorgaan heet wijsheid (volgens Aristoteles); je bent pas een rechtvaardig mens als je rechtvaardig handelt, niet als je erover nadenkt en je plannen vooruitschuift
- Je kunt dit met en in onze HeldenCommunity oefenen
- Als je je een avond of dagdeel per week inzet voor je naasten door bijvoorbeeld bestaanszekerheid te vergroten, voor het milieu of voor veiligheid, kun je heel veel bereiken, met name als je dat langer doet
- Het kost je tijd en energie, maar je ontdekt ook je kracht, waaruit je kunt putten. Zodat het je aan het eind van de dag niets heeft gekost en vooral het goede resultaat dat je hebt gedaan overblijft, alle goede werken.